Koncert będzie transmitowany na żywo na kanale YouTube i fanpage’u Sinfonii Varsovii na Facebooku.
Przed koncertem odbędzie się spotkanie z Martyną Kosecką, Szymonem Bywalcem i teoretyczką muzyki Magdaleną Stochniol, które poprowadzi Agata Kwiecińska. Początek rozmowy o godzinie 19.
Radosław Soroka klarnet
Karol Krasiński multiperkusja
Sinfonia Varsovia
Szymon Bywalec dyrygent
Agata Kwiecińska prowadzenie
Witold Lutosławski 10 tańców polskich na orkiestrę kameralną
Andrzej Krzanowski II Symfonia na 13 instrumentów smyczkowych
Martyna Kosecka Concerto for Clarinet, Multipercussion and String Orchestra (premiera)
Historia polskiej muzyki współczesnej krąży wokół wielkich nazwisk, a i ten koncert z cyklu Oddźwięki. Nowa muzyka polska nie jest wyjątkiem. Naturalnym punktem odniesienia wydaje się tu Witold Lutosławski, choć kierunek nie jest wskazany wprost, lecz z pewnym wahaniem. Na początek wieczoru zabrzmi bowiem stosunkowo rzadko grane Dziesięć tańców polskich (1951), trwająca kwadrans suita oparta na tematach z folkloru śląskiego i kaszubskiego. Lutosławski wielokrotnie deprecjonował wartość tego nurtu swojej twórczości, który traktował jako ucieczkę od wymagań władz w okresie socrealizmu. Tymczasem dzieła te nierzadko mają swój urok, a wielu wykonawców oraz słuchaczy właśnie tędy wkroczyło do świata muzyki współczesnej. Dziesięć neoklasycznych, lekkich i dowcipnych w rytmice i instrumentacji miniatur to dobra rozgrzewka zarówno dla słuchaczy, jak i muzyków.
Głównym punktem programu jest II Symfonia (1983–84) Andrzeja Krzanowskiego, choć znowu nie jest to takie oczywiste. Symfonia to mianowicie na orkiestrę smyczkową, a nie symfoniczną, a ponadto kameralna w charakterze. Okoliczności powstania wskazują na innego patrona: utwór został napisany na zamówienie Elżbiety i Krzysztofa Pendereckich, im został dedykowany i wykonany na festiwalu w Zakliczynie. Jednak Adrian Thomas, wybitny znawca muzyki polskiej, wskazuje na liczne fakturalne podobieństwa utworu do dekadę wcześniejszych Preludiów i fug Lutosławskiego. I u niego, i u Krzanowskiego, bardzo istotna jest nowocześnie potraktowana polifonia oraz niespiesznie rozwijająca się dramaturgia.
Sam kompozytor tak o niej pisał: „Pod względem architektonicznym układ omawianego utworu polega na przeciwstawieniu sobie trzech części, z których pierwsza – Con vigore, spełnia rolę introdukcji, część druga – Comodo, jest swobodnie kształtowanym allegrem sonatowym, a część trzecia – Lento appassionato, wykazuje silne podobieństwo zarówno do formy fugi, jak i concerto grosso...” Trzy magiczne słowa na „k”, które opisywały przez wieki kompozytorskie strategie: kontrapunkt, kontrast i koncertowanie. Przejawiają się one w relacjach pomiędzy partiami instrumentów smyczkowych oraz częściami ponad 20-minutowego, gęstego utworu.
Andrzej Krzanowski, który jak nikt inny w kraju próbował pogodzić awangardowy sonoryzm z nowym romantyzmem, we wstępie do II Symfonii zacytował słowa teoretyka sztuki, Herberta Reada. „Oryginalność nie polega na tym, żeby się różnić od innych, żeby wyprodukować coś zupełnie nowego, chodzi w niej o uchwycenie tego, co oryginalne (w etymologicznym sensie tego słowa), o uchwycenie korzeni zarówno nas samych, jak rzeczy”. To motto stało się istotne dla całej generacji twórców, wchodzących do muzyki polskiej w końcu lat 70. – generacji nazwanej potem stalowowolską od festiwalu, na którym debiutowali jego przedstawiciele. W II Symfonii Krzanowski próbuje uchwycić korzenie tej formy (z włoskiego: sinfonia, współbrzmienie), jednocześnie ustanowić swój własny styl kompozytorski.
Czy pod cytatem z Reada mogłaby się podpisać Martyna Kosecka? To najmłodsza kompozytorka obecna w programie tego wieczoru Oddźwięków, współtworząca mocne kobiece trio z autorkami pozostałych premier cyklu, czyli z Żanetą Rydzewską (grudzień) i Teoniki Rożynek (marzec). Obserwując drogę tej twórczyni od paru lat można zaryzykować tezę, że tak, że mogłaby się podpisać. W swoich młodzieńczych dziełach Kosecka wyraźnie nawiązywała do sonorystycznej tradycji szkoły polskiej, potem przeszła fascynację muzyką spektralną i perską, cały czas poszukuje siebie i swoich korzeni. W tym koncercie na pewno się do nich zbliży, skoro zespół Sinfonii Varsovii poprowadzi Szymon Bywalec, u którego kompozytorka studiowała swego czasu także dyrygenturę.
W Koncercie na klarnet, multiperkusję i orkiestrę (2019) Martyna Kosecka również wykonuje ukłon w stronę Witolda Lutosławskiego w podziale na części Hésitant i Direct. „Wahając się” i „wprost”, taką dwuczęściową formę zaproponował mistrz polskiego modernizmu w latach 60., realizując ją m.in. we wspomnianych Preludiach i fudze. Dwa solowe instrumenty w koncercie Koseckiej współpracują ze sobą w części pierwszej, a rywalizują w drugiej, jakby ich osobowości się wyodrębniały i emancypowały w trakcie trwania utworu. Podobnie jak w innych jej utworach, tu także znajdziemy wiele frapujących połączeń barwowych i artykulacyjnych oraz interesującą harmonię zabarwioną mikrotonami.
Jan Topolski
